Beleidsmatige ontwikkelingen

Hieronder worden de missie, visie en strategische agenda van de OMWB in het kort toegelicht.

Missie
De OMWB werkt zichtbaar samen aan een schone, gezonde, veilige en duurzame leefomgeving.

Visie
De OMWB is voor de Provincie Noord-Brabant en de gemeenten in Midden- en West-Brabant een toegevoegde waarde, het kenniscentrum, de inspirator en de aanjager om hen, samen met ketenpartners, gevraagd en ongevraagd integraal te adviseren over omgevingsvraagstukken en de bevoegde gezagen uit te dagen en te ondersteunen om de verantwoordelijkheid te nemen voor een leefomgeving met toekomst voor ons  nageslacht.

Onze leefomgeving is divers en vormt een maatschappelijk actueel thema voor iedere inwoner en ondernemer. Als deskundige uitvoeringsorganisatie signaleren en agenderen we de voortdurende veranderingen in de fysieke leefomgeving. Dit betekent een doorlopende ontwikkeling en vernieuwing van ons werk. Onze deskundige medewerkers op het vlak van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) werken binnen de kaders van de wetten van milieu, natuurbescherming, bouwen en wonen. Zo kunnen we de gemeenten in Midden- en West-Brabant en de Provincie Noord-Brabant professioneel en met kennis van zaken adviseren. Zowel op regionaal als landelijk niveau dragen we onze expertise uit.

Strategische Agenda
De OMWB investeert in het borgen van de kwaliteit in de huidige werkprocessen en de doorontwikkeling van uitvoeringsdienst naar omgevingsdienst. Dit laatste door in overleg en afstemming met onze deelnemers  de uitdagingen van de Omgevingswet en de klimaatopgaven actief op te pakken. Daarvoor zijn twee pijlers gedefinieerd:
1. Een excellente uitvoering van onze kerntaken.
2. (Nieuwe) ontwikkeltaken op goede wijze inhoud geven en daarvan leren (adaptieve organisatie).

In de volgende paragrafen worden de meest relevante ontwikkelingen geschetst. In 2022 zal aandacht besteed worden aan een aantal thema’s en ontwikkelingen. Mogelijk hebben die een doorloop of uitwerking in  2023.

Er is een aantal landelijke ontwikkelingen dat gevolgen gaat hebben voor de OMWB. Over die ontwikkelingen zijn aanbevelingen gedaan in een aantal belangrijke stukken: het rapport ‘Om de leefomgeving,  omgevingsdiensten als gangmaker voor het bestuur’ van de commissie Van Aartsen, rapport Algemene Rekenkamer en het regeerakkoord. In veel gevallen gaat het om abstracte ontwikkelingen die in de loop van de  tijd concrete invulling krijgen.

Hoofdlijnennotitie Staatssecretaris
De Staatssecretaris heeft in zijn brief aan de Tweede Kamer (10 december 2021) aangegeven hoe om te gaan met de aanbevelingen van de adviescommissie Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH)  (commissie Van Aartsen). De commissie Van Aartsen heeft advies gegeven over de mogelijkheden om milieuhandhaving, -toezicht en vergunningverlening in Nederland te versterken en het stelsel effectiever en  slagvaardiger te maken. In haar rapport ‘Om de leefomgeving, Omgevingsdiensten als gangmaker voor het bestuur’ gaat de commissie in op de onafhankelijkheid en deskundigheid van toezichthouders en de verdeling van rollen, taken en bevoegdheden in het stelsel. De commissie heeft een tiental aanbevelingen gedaan. Een aantal van deze aanbevelingen vergt inzet van de OMWB. De concrete uitwerking van die aanbevelingen krijgt grotendeels in 2022 haar beslag waarna verdere invulling in 2023 volgt. De OMWB zal in ieder geval zorgdragen dat mensen, middelen en taken in balans zijn.

Rapport Algemene Rekenkamer
In juli 2021 heeft de Algemene Rekenkamer het rapport ‘Handhaven in het duister’ gepubliceerd. Het rapport kent een aantal waardevolle conclusies en aanbevelingen die ook overeenkomen met de bevindingen van  de commissie Van Aartsen. Het rapport geeft aan dat er een wereld te winnen is in datahuishouding. Het groeiende belang van data en informatie – en de uitdagingen die daarmee gepaard gaan – is een ontwikkeling  die ons in 2023 zal raken. Als OMWB zetten we de komende jaren in op informatie gestuurd werken, wat van grote invloed zal zijn op al onze werkzaamheden. Deze ontwikkeling is al ingezet, maar blijft ook de  komende jaren onverminderd relevant. Door data slimmer in te zetten, kunnen we onze VTH-taken effectiever en efficiënter uitvoeren. We krijgen meer grip op onze leefomgeving en kunnen ook onze impact op de leefomgeving steeds beter in kaart brengen.

Regeerakkoord 2022-2025
Er worden investeringen op onderwerpen beoogd die de OMWB in haar werkveld raken. Bijvoorbeeld klimaat en energie, inzet op stikstof en circulaire economie, maar ook de thema’s als veiligheid en wonen. Er zal van de OMWB verhoogde inzet gevraagd worden op met name de Ruimtelijke Ordening- en adviestaken.

Implementatie Omgevingswet (milieunormen, gebiedsgericht beleid)
De Omgevingswet nadert. Het VTH-kader zal bij de inwerkingtreding aangepast zijn aan de wet. De Omgevingswet wordt 1 juli 2022 van kracht. Het VTH-kader zal op deze datum zijn aangepast aan de nieuwe wet.  Voor beleidsmatige keuzes heeft de lokale overheid tot maximaal 2029 de tijd. Milieu, duurzaamheid en gezondheid maken integraal deel uit van de fysieke leefomgeving. Deze thema’s krijgen een plaats in de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan. De gemeente heeft, na de inwerkingtreding van de Omgevingswet, nog enkele jaren de tijd om deze documenten samen met haar ketenpartners te vormen en vast te stellen. De OMWB zal bij de vorming worden betrokken.

Om de digitale samenwerking te bevorderen wordt bij de start van de Omgevingswet het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO) door het Rijk uitgerold. Het DSO bundelt en ontsluit informatie die bij de diverse partners aanwezig is. Zowel omgevingsdiensten als hun deelnemers moeten tijdig zorgen dat hun systemen aansluiten bij het landelijke DSO. Via het DSO is  straks (mogelijk deels na invoering van de Omgevingswet) informatie over een locatie beschikbaar die nodig is voor het verkrijgen van inzicht in de fysieke locatie, de vigerende omgevingsplannen, verordeningen en regels. Koppeling met andere openbare informatie draagt bij  aan het inzicht voor overheid en bedrijven in specifieke locaties. Waardevolle informatie die gebruikt kan worden bij aanvragen en een beeld schetst van de impact van initiatieven voor de leefomgeving. Het in kaart brengen van gebieden draagt bij aan de duurzaamheid, veiligheid en gezondheid van de leefomgeving.

De Omgevingswet is bedoeld om tot een integrale manier van (samen)werken en afwegen te komen. Samen met ketenpartners (waterschappen, GGD en Veiligheidsregio) beschikt de OMWB over veel informatie. Die  informatie zetten we in bij de uitvoering van het VTH-takenpakket. Deze informatie kan ook relevant zijn bij de ontwikkeling van Omgevingsvisies en –plannen door gemeenten en provincie. Denk hierbij aan data als  milieu- en bedrijfsinformatie. Het omzetten van het huidige inrichtingenbestand naar een activiteitenbestand is een grote klus. Van de 40.000 inrichtingen die onze regio kent, moeten alle milieubelastende activiteiten opgenomen worden in het activiteitenbestand. De omzetting zal enkele jaren in beslag nemen. Dat is niet alleen een technische klus, maar ook één waarbij de juridische kwaliteit van de omzetting  gewaarborgd moet worden. Hoe dit precies moet en welke impact deze omzetting ook landelijk heeft, is nog onvoldoende bekend. Feit is dat alle overheden met deze onduidelijkheid zitten, waarbij het erop lijkt dat landelijk de benodigde werkzaamheden voor deze omzetting zijn onderschat.

Impact op de OMWB 2023 en verder: In 2023 draagt de OMWB bij aan het concretiseren van een omgevingsvisie en omgevingsplan. Daarnaast zal diverse milieudata worden ontsloten in het DSO en zal het inrichtingenbestand gedurende een aantal  jaren worden omgezet tot één of meerdere milieubelastende activiteiten (MBA) per bedrijf.

Energie en Klimaat
Energiebesparing is een grote maatschappelijke opgave. Onder de Omgevingswet valt een deel van de energierelevante activiteiten onder decentrale regels. Voor deze activiteiten kunnen gemeenten in het  omgevingsplan de energiebesparingsplicht wijzigen en zelf een informatieplicht instellen. Het Rijk werkt aan standaardregels die gemeenten in het omgevingsplan kunnen overnemen. Omdat uniformiteit van  regelgeving in de regio belangrijk is voor de effectiviteit van het toezicht door de OMWB, is het aan te bevelen deze landelijke standaardregels te volgen en/of tot regionale afstemming van decentrale regels te komen. De OMWB draagt met energietoezicht bij aan de energiebesparingsambities van de gemeenten en provincie voor 2023. We richten ons met het energietoezicht op de naleving van wettelijke verplichtingen en bovenal  de energiebesparingsplicht en de informatieplicht. Daarbij wordt steeds meer gebruik gemaakt van opgebouwde data over naleefgedrag en energiebesparingspotentieel. Het Rijksprogramma ‘Versterkte Uitvoering  Energiebesparings- en Informatieplicht’ (VUE) loopt door tot eind 2023. Dat betekent dat de OMWB net als voorgaande jaren gebruik zal maken van extra toezichtcapaciteit die door het Rijk beschikbaar wordt  gesteld. In 2023 wordt de energiebesparingsplicht verbreed. Naast de bestaande verplichte energiebesparende maatregelen, worden ook andere CO2-besparende maatregelen verplicht. Energievoorschriften in de vergunning worden voor de meeste vergunningsplichtige bedrijven overbodig. Dat moet leiden tot meer besparing, betere uitvoerbaarheid en betere handhaafbaarheid. De OMWB heeft de intentie om toe te zien  op de naleving van deze nieuwe wettelijke verplichtingen en daarmee gemeenten te ontzorgen in de realisatie van energiebesparing en CO2-reductie bij bedrijven. Wanneer dat leidt tot extra inzet, doet de OMWB  hiervoor een voorstel. We verwachten dat de vraag naar inzet van de OMWB op energietaken zal toenemen. Uiterlijk 1 januari 2023 wordt de huidige energiebesparingsplicht gewijzigd.

Impact op de OMWB 2023 en verder: In 2023 draagt de OMWB met het uitvoeren van energietoezicht bij aan de gemeentelijke energiebesparingsambities. De energiebesparingsplicht wordt in 2023 verbreed. De OMWB kan het toezicht op de  verbrede energiebesparingsplicht uitvoeren. Afhankelijk van de rol die de gemeenten opdragen aan de OMWB kan er een toename van uren zijn. Deze opdracht wordt verwerkt in het Werkprogramma 2023.

Regeling 'CO2-normering werkgebonden personenmobiliteit
De ‘normerende regeling werkgebonden personenmobiliteit’ geldt voor werkgevers met honderd of meer werknemers en draagt bij aan het verduurzamen van zakelijke mobiliteit en woon-werkmobiliteit, zoals  afgesproken in het Klimaatakkoord.

Om de CO2-uitstoot op werkgebonden personenmobiliteit te reduceren, wordt het voor werkgevers verplicht om jaarlijks te rapporteren over de zakelijke mobiliteit én de woon- werkmobiliteit. Het doel van de jaarlijkse rapportage is onder meer om vast te stellen of aan de norm wordt voldaan en data te verzamelen over de CO2-uitstoot. Er wordt – naar verwachting per 1 januari 2023 – een  digitaal rapportagesysteem beschikbaar gesteld, met onder meer een online tool om de CO2-uitstoot te berekenen. 

Volgens de conceptregeling is er nog niet meteen de noodzaak voor werkgevers om actie te ondernemen. De belangrijkste verplichtingen voor een werkgever zijn na inwerkingtreding van de regeling het invullen van  de jaarlijkse rapportage en het conformeren aan de norm voor zakelijke mobiliteit per 1 januari 2026.

De inwerkingtreding was aanvankelijk gepland op 1 januari 2022, maar de uiteindelijke besluitvorming wordt overgelaten aan het nieuwe kabinet. Het kan daarom zo zijn dat de regeling in de toekomst nog wordt  aangepast.

Na publicatie van de definitieve regeling brengen we de gevolgen voor de OMWB in kaart en wordt een voorstel voor de implementatie opgesteld. Hierover gaan we samen met onze deelnemers in gesprek.

Impact op de OMWB 2023 en verder: We brengen de gevolgen van deze regeling voor de OMWB in kaart. Hierover gaan we samen met onze deelnemers in gesprek.

Circulaire economie
Een circulaire economie is gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen in de verschillende schakels van de productieketen: van de winning van grondstoffen tot consumptie. Grondstoffen  dreigen schaars te worden door een groeiende bevolking en toenemende welvaart in de wereld. Hierdoor wordt het steeds belangrijker om de beschikbare grondstoffen zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Het  hergebruiken van secundaire grondstoffen wordt bemoeilijkt door de huidige afvalwetgeving. Zonder aanpassingen van wetgeving, (regionaal) beleid en pilots komt circulariteit onder druk te staan. De OMWB zal de  ontwikkelingen rond circulaire economie nauwlettend volgen en haar kennis hierover inzetten indien gewenst.

Impact OMWB 2023 en verder: Het volgen en vertalen van ontwikkelingen rondom circulaire economie en hier de eigenaren over adviseren. Waar mogelijk stimuleren van hergebruik van secundaire grondstoffen.

Gezondheid
In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) benadrukt het Rijk de relatie tussen milieuaspecten en gezondheid. Het verminderen van stank- en geluidoverlast en het verbeteren van de luchtkwaliteit heeft een positief  effect op de gezondheid. Het doel is dat een goede balans wordt bereikt voor 2050. Maatschappelijke vraagstukken over gezondheidseffecten vergen vanuit de OMWB een goede afstemming met bijvoorbeeld de  GGD.

Impact OMWB 2023 en verder: Het volgen en vertalen van ontwikkelingen rondom gezondheid en hier de eigenaren (samen met de GGD) over adviseren.

Externe veiligheid
Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet wordt het thema ‘externe veiligheid’ gemoderniseerd. Dit brengt diverse veranderingen teweeg, zoals een vernieuwde aanpak van het groepsrisico en een nieuwe  database waarin de informatie over externe veiligheidsrisico’s (REV) verzameld wordt. Tot op heden geldt het Risico Register Gevaarlijke Stoffen (RRGS) en Risicokaart als overzicht voor risicovolle activiteiten. In het  kader van de Omgevingswet beoogt de wetgever een (geografisch) platform in te richten vanuit het VTH-systeem, waarin de meeste data over het omgevingsbeleid wordt verzameld, de Atlas Leefomgeving. Daarin  wordt ook de data van het RRGS opgenomen. Het RRGS als platform gaat verdwijnen wanneer de gegevens zijn overgezet naar het nieuwe Register Externe Veiligheid (REV). Het REV moet in 2024 operationeel zijn,  op voorwaarde dat alle bronhouders van de data hun aansluiting op de juiste wijze hebben geordend en gekoppeld. Een belangrijke vraag is welke rol de omgevingsdiensten willen, kunnen en moeten spelen bij het  inrichten en onderhouden van het REV. In het jaar 2023 wordt hier projectmatig verder vorm aan gegeven. Mocht de OMWB hier een rol in gaan spelen, dan zullen er aanvullende financiële middelen vanuit de  gemeenten beschikbaar moeten komen.

Impact OMWB 2023 en verder: Het REV moet met input van onder andere de OMWB worden beheerd en geactualiseerd.

Cybercriminaliteit
Onder cybercriminaliteit verstaan we criminaliteit waarbij een computersysteem wordt aangevallen of wordt misbruikt voor criminele activiteiten. Tegenwoordig heeft criminaliteit steeds vaker een digitale  component. Bij allerlei soorten misdrijven maken criminelen ook gebruik van computers en smartphones. De kans dat dit gebeurt bij bedrijven wordt steeds groter. Het gijzelen of manipuleren van de bedrijfscomputers kan in het meest extreme scenario leiden tot ongecontroleerde bedrijfsprocessen en uiteindelijk tot ernstige milieuschade. Ook kan diverse geheime data op straat komen te liggen of worden misbruikt. Er is helaas geen wondermiddel tegen cybercriminaliteit. Wel kunnen organisaties een set aan maatregelen treffen die de weerbaarheid tegen cybercrime vergroot en de impact van incidenten  beperkt. Het is een algemene ontwikkeling die we als omgevingsdienst op ons af zien komen en nauwlettend volgen. In eerste instantie heeft de OMWB hierin een signalerende en meedelende functie. Wanneer de  OMWB hierin een andere rol gaat spelen, dan zullen er aanvullende financiële middelen vanuit de gemeenten beschikbaar moeten komen.

Impact OMWB 2023 en verder: De OMWB update continu de systemen tegen cybercriminaliteit. De OMWB gaat het gesprek aan met bedrijven waar cybercriminaliteit kan uitmonden in milieuschade.