Ontwikkelingen VTHKA

Ontwikkelingen binnen VTH
Vergunningverlening, (keten)toezicht en handhaving zijn onze kernactiviteiten. Als uitvoeringorganisatie gaat ook in 2023 onze aandacht primair uit naar de uitvoering van deze taken. We staan aan de vooravond van  grote veranderingen in het VTH-stelsel. Alle ontwikkelingen in deze Kaderbrief hebben een relatie en effect op de uitvoering van deze taken. De naderende Omgevingswet is één van deze ontwikkelingen. Als  organisatie zorgen we ervoor dat we klaar zijn voor de uitvoering van de VTH-taken, maar we zijn de komende jaren sterk afhankelijk van onze deelnemers als het gaat om de overige onderwerpen die van invloed zijn  op onze taakuitvoering. Zo is nog onduidelijk wat deelnemers (op termijn) gaan doen met de bruidsschat en de omgevingsvisies, en wat dat gaat betekenen voor de taken van de OMWB. De Omgevingswet vraagt om een integrale afweging van alle belangen. Om deze integrale benadering te bereiken is het essentieel dat de verschillende ketenpartners elkaar weten te vinden en kennis hebben van elkaars standpunten. Door samen  te werken kan er van elkaar worden geleerd en kunnen prioriteiten van de werkzaamheden gezamenlijk worden gevormd. Gezamenlijke prioriteiten zorgen voor meer focus en effectieve inzet van het VTH-instrument. Bij ketentoezicht is de samenwerking van groot belang.

In het ketentoezicht speelt de keten van aaneengesloten verzamelingen van handelingen m.b.t. verschillende stoffen, producten en afvalstoffen een belangrijke rol in de handhaving. Om goed te kunnen handhaven  moet het denken in ketens daarom centraal staan en is samenwerking tussen de verschillende handhavingspartners belangrijk. Verschillende bedrijven zijn vaak betrokken bij het uitvoeren van werkzaamheden en  handelingen met stoffen en producten en daarnaast beschikken zij daartoe vaak over meerdere vergunningen, afgegeven door verschillende bevoegde bestuursorganen die ook bij de handhaving een rol spelen. Voor  een goede samenwerking tussen de handhavingspartners speelt de bereidheid om informatie met elkaar te delen en om het eigen optreden af te stemmen met de partners een belangrijke rol.

Impact OMWB 2023 en verder: Bij een inwerkingtreding van de Omgevingswet in 2022 krijgen we binnen het VTH-domein in 2023 vooral te maken met de verdere doorontwikkeling en implementatie van deze wet.  We zijn afhankelijk van het Rijk voor de ontwikkeling van het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Het is op dit moment nog niet duidelijk of het systeem (volledig) operationeel is halverwege 2022 en welke doorontwikkeling er plaatsvindt in 2023.  Het is goed mogelijk dat in de eerste periode waarin we ervaring opdoen met de Omgevingswet er uitvoeringsproblemen naar boven komen. We houden deelnemers individueel en via AO en DB/AB op de hoogte van de uitvoeringsconsequenties van de Omgevingswet. Vanuit de bruidsschat (de tijdelijke set aan Rijksregels waarvoor gemeenten uiteindelijk zelf regels kunnen opstellen) zal er door de deelnemers een ontwikkeling naar een volledig omgevingsplan plaatsvinden, waaraan de OMWB vanuit haar inhoudelijke expertise een adviserende en ondersteunende bijdrage kan leveren. Door de bruidsschat kunnen lokale verschillen in de regelgeving ontstaan. We adviseren deelnemers oog te houden voor de uitvoerbaarheid en hier de OMWB en regio zo nodig bij te betrekken. Informatie gestuurd werken krijgt in 2023 een grotere rol binnen het VTH-proces. De meerjaren programmering van de ketenpartners wordt met elkaar besproken en waar mogelijk op elkaar afgestemd.

Ontwikkelingen binnen vergunningverlening
De belangrijkste ontwikkelingen binnen vergunningverlening zijn toe te schrijven aan de Omgevingswet. De wijzigingen die volgen op de vraag in welke mate een activiteit vergunningsplichtig of meldingsplichtig is,  hebben effect op de werkvoorraad van omgevingsdiensten. Momenteel is nog onduidelijk welke impact dat zal hebben. Een goede overdracht van vergunningverlening naar toezicht en handhaving is van belang om het  toezicht effectief in te richten. Vergunningen zullen geactualiseerd worden en er moet vastgelegd worden hoe om te gaan met overgangsrecht. Het ligt niet voor de hand dat we in 2023 ‘uitontwikkeld’ zijn. Samen  met onze partners zullen we ons werk en onze processen steeds beter afstemmen op de gewijzigde regelgeving. In 2022 heeft de Provincie Noord-Brabant daarmee samen met de drie Brabantse omgevingsdiensten altijd een actueel digitaal toegang tot de (milieu)vergunningvoorschriften die gelden voor de meest risicovolle bedrijven (Brzo-bedrijven). Digitalisering helpt om het hele proces van  vergunningverlening sneller, efficiënter en transparanter te maken. Het programma AADV speelt in op de komst van de Omgevingswet. AADV staat voor ‘Altijd Actuele Digitale Vergunning’. Daarin verandert de  wetgever zijn grondhouding van ‘Nee, mits..’ naar ‘Ja, tenzij..’. Dit idee is gericht op samenwerking en ruimte geven aan initiatieven vanuit de samenleving. Daarvoor is verandering nodig in de manier van werken van overheden, omgevingsdiensten en het bedrijfsleven. Binnen het programma AADV wordt een applicatie ontwikkeld die alle geldende voorschriften van bedrijven laat zien. In dit overzicht is in één oogopslag te zien  welke regels gelden voor welke bedrijven en welke veranderingen zijn doorgevoerd. Met de komst van de Omgevingswet bestaat de mogelijkheid om milieuleges te heffen over milieubelastende vergunningsplichtige  activiteiten. De hoogte van de legesbedragen moeten gelijke tred houden met de kosten die worden gemaakt. Bij de start van de Omgevingswet is de ervaring over de kosten-baten beperkt. De eerste evaluatie van de  legesverordening vindt vanaf 2023 plaats.

Impact OMWB 2023 en verder: Het is op dit moment nog niet duidelijk welke impact de Omgevingswet gaat hebben op het aantal vergunningsaanvragen. Dit zal naar verwachting ook per type aanvraag variëren. Er ligt een omvangrijke opgave om het inrichtingenbestand te transformeren naar milieubelastende activiteiten en hiervoor de meldingen en vergunningen op orde en (altijd) actueel te hebben. Het Omgevingsoverleg (de Omgevingstafel of het Vooroverleg) is belangrijk om te kunnen voldoen aan de gestelde behandelingstermijn van acht weken. Om dat in 2023 goed ingericht te hebben, is nauwe  samenwerking en afstemming met onze deelnemers van cruciaal belang. Legesverordeningen wordt gemonitord en indien nodig geactualiseerd. De milieuvergunningen zijn gedigitaliseerd en toegankelijk.

Ontwikkelingen binnen toezicht
Ook bij het toezicht is het Informatie gestuurd werken (IGW) een belangrijke (door)ontwikkeling. We willen immers effectiever toezicht houden en onze capaciteit dáár inzetten waar het milieurisico het hoogst is en/of  het naleefgedrag laag is. Dat is een belangrijk argument om IGW te verstevigen. We verwachten veel van de opbrengsten van digitalisering en datagedreven werken. Mogelijk maakt de klassieke wijze van  toezicht houden steeds meer plaats voor nieuwe werkwijzen. Te denken valt aan: toetsing op de borging van naleving, op basis van geavanceerde data analysetechnieken risicogericht prioriteren, het raadplegen van  openbare bronnen, het uitvoeren van audits, het inzetten op bewustwording, gedragsverandering en communicatie als interventiemiddel om een omslag van reactief gedrag naar proactief gedrag te faciliteren en het (verder) inzetten van moderne technieken als bijvoorbeeld drones, satellieten, snuffelpalen en Fluid Liquid Infra Red (FLIR)-camera’s. We zetten in om te voorkomen in plaats van te repareren. Het gaat ons daarbij  om de maatschappelijke effecten die we daarmee beter kunnen bereiken. We proberen op die wijze bij te dragen aan een VTH-stelsel dat toekomstbestendig is om een schone en veilige leefomgeving te borgen in  relatie tot de uitdagingen waar we voor staan. Regelnaleving is een middel in plaats van een doel. Tot slot houden we ook oog voor de keten. We zetten daarbij waar nodig in op diepgaand administratief toezicht. We  maken gebruik van analyses en richten ons op trends.

Impact OMWB 2023 en verder: Om het toezicht goed aan te laten sluiten bij vergunningverlening, onderzoeken we de rol die toezicht heeft in het vergunningverleningsproces en/of bij het Omgevingsoverleg. Door de investering in IGW zetten we meer capaciteit in op data-analyse. Aan de ene kant verwachten we dat deze data-analyse stuurt op een effectievere inzet van toezicht in de leefomgeving. Aan de andere kant verwachten we dat we door data-analyse meer overtredingen tegen zullen komen die om inzet vragen van toezicht en mogelijk handhaving. Het exacte effect is op dit moment moeilijk in te schatten.

Ontwikkelingen binnen handhaving
Handhaving ligt onder een vergrootglas, mede door de verschillende publicaties over milieucriminaliteit en de toenemende maatschappelijke aandacht voor een schone, gezonde en veilige leefomgeving. Hoewel  handhaving nooit een opzichzelfstaand doel is, vormt het wel het cruciale sluitstuk wanneer toezicht alleen niet meer toereikend is. Net als voor toezicht geldt voor handhaving dat de Omgevingswet minder houvast  biedt in de vorm van duidelijke, strikt na te leven regels dan in het oude stelsel. Daarom zien we ook het belang van een goede overdracht tussen en afstemming met vergunningverlening en toezicht. In het bijzonder  voorzien we in 2023 een grotere rol voor het strafrecht om veelplegers en milieucriminelen adequaat het hoofd te kunnen bieden. De OMWB streeft naar een geharmoniseerde inzet van bestuurs- en strafrecht. Het  werken volgens de Landelijke Handhavingsstrategie (LHS) is daarbij onontbeerlijk. Door de LHS beter te borgen in de organisatie en dankzij de juiste inzet van de strafrechtelijke handhavingscapaciteit zorgen we  ervoor dat we het strafrechtelijke handhavingsinstrument optimaal kunnen benutten. Strafrechtelijke milieuzaken worden opgepakt door onze boa’s, die in samenspraak met het Openbaar Ministerie per zaak zoeken  naar een passend juridisch antwoord. Voor zwaardere milieuzaken geldt dat een beroep gedaan wordt op de politie om die zelfstandig of samen met de OMWB op te pakken. In 2023 zullen we de ontwikkeling verder  doorzetten. Het IGW is ook behulpzaam op handhaving. We verzamelen data, koppelen informatiestromen aan elkaar en krijgen zo meer zicht op veelplegers en milieucriminelen binnen ons werkgebied. Door informatiegericht te handhaven kunnen we ook efficiënt handhavend optreden en toezicht houden op zogenoemde ‘hotspots’. Daarbij maken we onder meer gebruik van moderne technieken als camera’s en  drones.

Impact OMWB 2023 en verder: In 2023 verwachten we een toename van de inzet van strafrecht, door een adequate toepassing van de LHS. Door het informatie gestuurd handhaven hebben we in 2023 een beter beeld van de aard en omvang van de milieuovertredingen en -criminaliteit binnen ons werkgebied. Deze rol is gecompliceerder dan voorheen, gegeven de afname in het aantal strikte middelvoorschriften en regionale verschillen in regelgeving en vergunningen.

Ontwikkelingen binnen specialistische taakuitvoering
De afgelopen jaren zagen we de inzet van onze specialisten en juristen toenemen. Dit komt onder andere door dossiers rondom stikstof, juridische ondersteuning bij de VTH-taakuitvoering en een toegenomen vraag  vanuit onze deelnemers. Ook in 2023 zet deze trend door. Het stikstofdossier blijft in 2023 door nieuwe uitspraken actueel en inzet van onze juristen vragen. Het vertalen van bestuurlijke ambities naar de uitvoering,  zoals het Schone Lucht Akkoord en de energietransitie vragen om inzet van expertise van de OMWB. Het aan de voorkant betrekken van deze kennis zorgt ervoor dat bestuurlijke ambities vertaald kunnen worden  naar de VTH-uitvoering en daarmee ook resultaat bereikt kan worden. We zien en verwachten dat ook de toenemende zorgen in de samenleving over de leefomgeving, zoals de onrust rondom de asfaltcentrales in  Nederland, vragen om inzet van specialisten en juristen. De rol van de specialist zal door de inwerkingtreding van de Omgevingswet veranderen. Het aan de voorkant betrekken van specialistische kennis vergroot de  haalbaarheid van een initiatief. En in de totstandkoming van de Omgevingsplannen van onze deelnemers is het ontsluiten van onze kennis over de verschillende milieuaspecten noodzakelijk. Kortom, zowel de  inhoudelijke ontwikkelingen als de maatschappelijke en bestuurlijke dossiers vragen om een brede inzet van onze specialisten en juristen. De daadwerkelijke inzet is echter door de sterk wisselende ontwikkelingen  nog niet te ramen. Daarnaast is deze inzet ook afhankelijk van de vraag van de deelnemers. Tot slot moeten we als OMWB ervoor zorgen dat onze specialistische en juridische kennis op peil blijft en dat er voldoende  capaciteit is voor het uitvoeren van deze taken.

Impact OMWB 2023 en verder: We verwachten door verschillende ontwikkelingen een toename van de inzet van onze specialisten en juristen. Deze toename is op inhoudelijk vlak autonoom: we zijn hierbij afhankelijk van de effecten van nieuwe jurisprudentie en wijzigingen op (Rijks)beleid. De toename is ook afhankelijk van de vraag van onze deelnemers (aanvullende verzoektaken) op het vlak van de Omgevingswet. De toename ramen we in overleg met onze deelnemers zo goed mogelijk in het Werkprogramma 2023.

Ontwikkelingen binnen natuurbescherming
De ODBN verleent namens de provincie vergunningen en ontheffingen op het gebied van de Wet natuurbescherming (Wnb) voor geheel Noord-Brabant – waaronder ook het stikstofdossier valt – en verzorgt het  toezicht en de handhaving daarop. Stikstof blijft ons dagelijkse werk beïnvloeden. Het ontbreekt aan landelijk beleid, de maatschappelijke discussie wordt steeds scherper gevoerd en we zien dat rechterlijke  uitspraken grote invloed hebben op het beleid en onze uitvoering daarvan. We zien dat de juridische inzet in omvang toeneemt. We verwachten dat er nieuwe uitspraken zullen komen met consequenties voor onze  VTH-uitvoering. Daarom blijft de inzet van onze juristen en specialisten onverminderd van belang. Daarnaast verwachten we een toename aan handhavings- en intrekkingsverzoeken. Het stikstofdossier zal ook in  2023 veel inspanning vergen. De OMWB houdt samen met ODBN deze ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en vertaalt deze zo snel als mogelijk naar de uitvoering.

Naast stikstof verzorgt de OMWB ook zelfstandig de VTH-taken op het gebied van soortenbescherming. Mede door de komst van de Omgevingswet komt er steeds meer aandacht voor soortenbescherming. Anders  dan bij de reguliere VTH-regelgeving gaat de Omgevingswet voor het onderdeel natuur nog altijd uit van ‘Nee, tenzij..’-wetgeving. De Omgevingswet heeft in die zin niet alleen tot doel om de fysieke leefomgeving te  ontwikkelen, maar ook om deze goed te beschermen. De afgelopen jaren is de maatschappelijke bewustwording en betrokkenheid bij natuur versterkt en door Rijksbeleid gestimuleerd. Dit leidt tot een veranderende  rol en taak van de OMWB. Zo is de gemeentelijke vraag voor het bieden van ondersteuning voor wat betreft de toepassing en uitvoering van de Wnb gegroeid. We verwachten dat deze vraag in 2023 verder toe zal  nemen.

Impact OMWB 2023 en verder: De OMWB houdt haar deelnemers op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen. Ook in 2023 zal de inzet van de OMWB (in combinatie met ODBN) op het stikstofdossier groot zijn, de exacte omvang is door telkens nieuwe (juridische) ontwikkelingen moeilijk in te schatten. We verwachten in 2023 wederom een stijging in de opdrachtwaarde voor soortenbescherming.

Ontwikkelingen binnen de klachtenregeling
De OMWB voert de klachtenregeling uit voor de deelnemers. De afgelopen jaren zagen we een forse toename in het aantal milieuklachten. Daarmee zien we onvermijdelijk ook een kostenstijging voor onze  deelnemers. Er wordt een pilot uitgevoerd waarmee op basis van herziene werkprocessen en een gewijzigde personele bezetting geprobeerd wordt om de klachtenafhandeling efficiënter te laten verlopen. In 2022  wordt besloten of deze pilot een meer permanent gevolg gaat krijgen binnen de OMWB. In dat geval zal 2023 in het teken staan van het verder bestendigen van dit afhandelingsproces. Vanaf 2023 werken we met een  nieuw systeem voor de registratie van milieuklachten. Dit omdat het huidige registratiesysteem -S@men- niet meer wordt ondersteund. In 2022 gaan we met de twee andere Brabantse Omgevingsdiensten en RUD  Zeeland een traject in om te komen tot een nieuw registratiesysteem.

Impact OMWB 2023 en verder: We voorzien een kostenstijging in de klachtafhandeling gezien het almaar toenemende aantal klachten. Om dat tegen te gaan, onderzoeken we een efficiëntere werkwijze. Afhankelijk van de evaluatie van de nieuwe werkwijze werken we vanaf 2022 met een nieuw afhandelingsproces dat we in 2023 verder zullen bestendigen. In 2023 werken we met een nieuw registratiesysteem.